UWAGA Burze!
Burze są jednym z najbardziej fascynujących zjawisk atmosferycznych. Polska, ze swoim zróżnicowanym krajobrazem i klimatem, jest miejscem, gdzie w sezonie letnim burze często występują, przynosząc ze sobą nie tylko intensywne deszcze, ale także spektakularne wyładowania atmosferyczne.
Burza to zjawisko meteorologiczne, które wiąże się z dynamicznym rozwojem chmur o pionowej strukturze, zwanych Cumulonimbus. Charakterystycznymi cechami burzy są intensywne opady deszczu, śniegu lub gradu, które towarzyszą wyładowaniom elektrycznym w atmosferze, zazwyczaj w postaci piorunów. Burze mogą nieść ze sobą potencjalnie niebezpieczne zjawiska, takie jak superkomórki burzowe, które stanowią zagrożenie w postaci intensywnego gradobicia (grad o średnicy nawet większej niż 5 cm), silnych wiatrów oraz trąb powietrznych. Burze są znane w większości regionów na świecie, zarówno w strefie tropikalnej, jak i umiarkowanej. Na całym globie, w tym samym czasie występuje około 1800 burz, oraz ok. 100 wyładowań atmosferycznych co sekundę. W Polsce szacuje się około 30-40 dni burzowych w ciągu roku. Ilość burz może różnić się w zależności od konkretnego roku i uwarunkowań geograficznych. Niektóre regiony, takie jak południowa Polska, górskie obszary czy nadmorskie tereny, mają znacznie większą liczbę dni burzowych niż pozostałe. Pojedyncze komórki burzowe mogą łączyć się, tworząc wielokomórkowe systemy burzowe lub układając się w linię wzdłuż frontów chłodnych, zwane squall line. Jeśli występują odpowiednie warunki, takie jak zmiany kierunku lub prędkości wiatru na różnych wysokościach, które powodują rozdzielenie prądów wznoszącego i zstępującego, to pojedyncza chmura burzowa może przekształcić się w superkomórkę, która może istnieć przez wiele godzin.
Jednym z najniebezpieczniejszych przypadków burzy w historii Polski był system burzowy w postaci tzw. Bow echo, który miał miejsce 11 sierpnia 2017 roku. Podczas przejścia tego układu Prędkość wiatru osiągała 120 km/h, a punktowo przekraczała nawet 150 km/h. W wyniku nawałnicy zginęło 6 osób, a 52 osoby zostały ranne. Prądu nie miało nawet 500 tys. odbiorców, a zniszczonych bądź uszkodzonych zostało blisko 4 tys. budynków, 79,7 tysięcy ha lasów uległo całkowitemu lub częściowemu zniszczeniu. We wnętrzu chmury burzowej wieje pionowo bardzo silny wiatr. W efekcie w chmurze panuje ciągły ruch zamarzniętych kropel wody i kryształów lodu. Jedne przemieszczają się ku górze, szybko się ochładzając, inne, chłodniejsze z kolei spadają. Zderzając się ze sobą, elektryzują się. Kryształki lodu elektryzują się dodatnio. Podczas gdy zamarznięte krople wody (tzw. Krupy) ujemnie. Krupy są znacznie cięższe od kryształów lodu i opadają w dolne warstwy chmury. W efekcie spód chmury ma nadmiar ładunków ujemnych, a sam jej szczyt dodatnich. Im bardziej dół chmury jest naładowany ujemnie, tym bardziej powierzchnia ziemi pod chmurą jest naładowana dodatnio – powstaje różnica potencjałów. Jest to różnica rzędu dziesiątek, a czasami nawet setek milionów woltów. To wystarczy, by doszło do wyładowania. Towarzyszy im grom dźwiękowy (grzmot), który słychać na odległość do 16-24 km oraz zjawiska świetlne zwane błyskawicą. Mogą ono przybierać rozmaite kształty i rozciągłości, tworzyć linie proste lub rozgałęziać się do góry lub w dół.
Piorun przenosi ujemne ładunki elektryczne w kierunku ziemi. Elektrony mogą również przemieszczać się wewnątrz chmury, pomiędzy różnymi jej warstwami. Podczas swojej podróży w stronę ziemi, przewodzący ładunek przenosi ujemne ładunki elektryczne, pozostawiająca sobą kanał silnie zjonizowanego powietrza o średnicy 1–5 cm. Kanał ten
tworzy rozgałęzioną ścieżkę. Poszczególne gałęzie ścieżki rosną, aż jedna z nich osiąga punkt na Ziemi, przekazując ładunki ujemne. Ten proces przepływu nazywany jest wyładowaniem wstępnym lub liderem. Intensywny przepływ ładunków dodatnich trwa zaledwie około 0,0001 sekundy, ale jest ponad 1000 razy większy niż w przypadku typowej sieci energetycznej w naszych domach, co może być bardzo niebezpieczne dla znajdujących się w pobliżu ludzi oraz urządzeń (dlatego tak ważne jest stosowanie ochrony odgromowej :)). Następnie bardzo jasne wyładowanie rozprzestrzenia się w górę tego samego kanału, przenosząc cząsteczki dodatnie z powrotem do chmury. Kolejne wyładowania wstępne i powrotne wykorzystują ten sam zjonizowany kanał. Cały ten proces powtarza się kilkakrotnie w ułamku sekundy, aż ładunki w chmurze zostaną zneutralizowane. Nagły wzrost temperatury powietrza powoduje również nagły wzrost ciśnienia. To zakłócenie rozchodzi się jako fala dźwiękowa, którą słyszymy
jako grzmot. W dawnych wierzeniach burza miała bardzo istotne znaczenie, a właściwe im bóstwa często zajmowały w tych kultach miejsca centralne.
W mitologii słowiańskiej piorun symbolizował boga Peruna, uważanego za władcę słowiańskiego panteonu. Wierzono, że pierwsze uderzenie pioruna zapładnia ziemię. W mitologii greckiej odpowiedzialny za burzę był Zeus, władca błyskawic. W mitologii nordyckiej Thor był bogiem burzy i piorunów. W mitologii rzymskiej Jowisz był bogiem burzy, najwyższym władzą nieba i ziemi oraz ojcem pozostałych bogów. W mitologii egipskiej i celtyckiej najważniejsi bogowie również byli gromowładni. W Polsce, zgodnie z ludowymi wierzeniami, w celu ochrony przed zniszczeniami spowodowanymi przez burzę, zapalano gromnice w oknach domów. Zapalona gromnica stawiana w oknie miała chronić dom i mieszkańców przed uderzeniami piorunów. Tradycyjnie gromnice są święcone w dniu Święta Ofiarowania Pańskiego, które nazywane jest także świętem Matki Boskiej Gromnicznej.
